نظریة کیاس در ژئومورفولوژی

سه دهة اخیر را باید دهه‌های تجدید نظر در مبانی معرفت شناسی علمی تلقی کرد.انتشار نظریة عمومی سیستم‌ها در سال 1972 یعنی یکسال بعد از مرگ لودیگ فون برتالنفی, طرح منطق فازی توسط لطفی‌زاده[1] و تبیین نظریة Chaos درسال 1986 توسط هریسون و بیسواس, پایه‌های خدشه‌ناپذیر بودن تفکر علمی را فروریخت . بدون تردید غایت‌گرایی و عدم الزام علّیّت در نظریه سیستم‌ها, مردود دانستن منطق علمی[2] در تبیین بسیاری از پدیده‌های چند ارزشی در منطق فازی[3] و پیروی نکردن بسیاری از رفتارها و رخدادها از نظر علمی در نظریه Chaos واقعیتی را برملا کرد و آن عدم کارائی معرفت‌شناسی علمی در تحلیل رفتار ومکانیسم همه پدیده‌هاست (رامشت، 1376: 66-50 : رامشت، 1378: 53-52) . مروری گذرا بر سیر تاریخی نظریه‌های فوق نشان می‌دهد که مخالفت‌ها و تمسخرهای عالم‌مآبانه نسبت به  این‌گونه عقاید, مانع از گسترش آن‌ها و نظریه‌پردازی در این مقولات نگردیده، زیرا پیچیدگی سیستم‌های محیطی و انسانی امروز و نیاز انسان به حل مشکلات ومعضلات, تمسک به چنین نظریه‌پردازیهایی  را  ایجاب کرده است. تلاش محققان در معرفت‌شناسی علمی برای نظم بخشیدن به رخدادها بیشتر بدان خاطر صورت گرفته که تب پیش‌بینی بشر در حدوث وقایع و رفتارها را فرو نشاند و تئوری Chaos دقیقاً به این نکته اشاره می‌نماید که این تلاش اگر چه در بسیاری از موارد نتیجه‌بخش بوده است ولی وقوع همة رخدادها و رفتارها تابع نظم علمی نیست و اگرچه می‌توان آن‌ها را پیش‌بینی کرد ولی پیش‌بینی‌های خطی نمی‌تواند راه‌حل مناسبی در این موارد به‌شمار آید. مفهوم کیاس در ژئومورفولوژی بیشتر در دیدگاه سیستمی و مقولةDisequilibriumمطرح است ودرتحلیل بسیاری از رخدادها و پدیده‌های ژئومورفولوژی  بدون به‌کار بردن تکنیک‌های غیرخطی[4] بویژه در مقیاس  زمانی بلندمدت، قادر به درک و تبیین مکانیسم آن‌ها نخواهیم بود. این مقاله که نتیجة  بررسی‌های نظری طرح پژوهشی آثار یخچالی  در دامنه‌های غربی زفره و مقایسة آن با دامنه‌های نسارشرقی این منطقه است، به  تبیین مبانی تئوری Chaos و تطبیق آن در ژئومورفولوژی می‌پردازد و حوزة کاربردی آن، در این بخش از علوم جغرافیائی را دنبال کرده است  و از این‌رو برای دست‍یابی به چنین منظوری ضمن تشریح پاره‌ای از مفاهیم, با ارائة مدل ساده‌ای از  عملکرد سیستم‌های آبی منطقه در  پاراگلیشیال  نمونه‌های ژئومورفیک موجود در منطقة هنجن و نطنز را که  شواهد بارز Chaos در چشم‌انداز عمومی منطقه  به‌شمار می‌آیند،  را معرفی  و با مواردی که این پدیده در آن‌ها قابل مشاهده نیست مقایسه نموده است.   2-  پرفسور لطفی‌زاده استاد ایرانی‌الاصل دانشکده برق دانشگاه برکلی آمریکا می‌باشند. [2] Scientific logic [3] Fuzzy Logic [4] Non-linear